Początki działalności Cukrowni Malbork sięgają XIX wieku. W 1880-1881 r. powołano do życia spółkę Zuckerfabrik Marienburg A.G. Cukrownia należała do największych przedsiębiorstw na terenie Żuław do roku 1945 r.
W początkowej fazie działalności zakład produkował jedynie cukier surowy (żółty). W latach 20-tych przeprowadzono przebudowę produktowni oraz inwestycje mające na celu zwiększenie mocy przerobowej. W 1938 r. sfinalizowano w cukrowni kluczowe inwestycje: wybudowano funkcjonującą do dziś suszarnię wysłodków i uruchomiono produkcję cukru białego.
W ostatniej fazie działań wojennych malborska cukrownia została doszczętnie zniszczona. Sytuacja pogorszyła się po wkroczeniu wojsk radzieckich, kiedy to demontowano linie produkcyjne.
Powojenne losy...
W 1945 r., po zakończeniu działań wojennych na terenie Pomorza Gdańskiego, podjęto próbę reaktywacji cukrowni. Utworzono Okręgowe Zrzeszenie Cukrowni Gdańsk-Olsztyn, a dyrektorem mianowano inżyniera Edwarda Dołęgę-Olexa. W 1947 r. odbyła się próbna powojenna kampania, podczas której przerobiono 8.519 ton surowca i wyprodukowano 818 ton cukru. Pierwsza pełna kampania to lata 1947/1948 z przerobem 78.6 tys. ton buraków i produkcją 10.6 tys. ton cukru.
W latach 50-tych rozpoczęto poważne inwestycje, wybudowano dwa melaśniki oraz zmodernizowano kotłownię. W 1957 r. w malborskiej cukrowni rozpoczęło działalność lokalne koło Stowarzyszenia Techników Cukrowników (STC).
Lata 60-te to okres dalszych inwestycji - rozbudowa i modernizacja krajalnic oraz przebudowa stacji defekosaturacji i wapniarni, która pozwoliła zwiększyć przerób do 2.2 tys. t. na dobę. Lata 70-te to czas wprowadzenia najnowszych zachodnich technologii i intensywnych inwestycji. W 1971 r. zamontowano duńską aparaturę w systemie „Dds” do ekstrakcji cukru oraz warniki do automatycznego gotowania cukrzycy, zmodernizowano warniki i wirówki zwiększając moc przerobową do 2.8 tys. t/doba. W tym czasie pracowano także nad poprawą warunków BHP. Zmodernizowano również punkt odbioru surowca, utwardzono place składowe i drogi dojazdowe, zbudowano wagi i budynki, gdzie odbywała się obsługa dostaw buraków.
W latach 80-tych zmodernizowano suwnicę bramową. Cukrownia w PRL zatrudniała prawie 400 pracowników stałych i około 1000 pracowników kampanijnych, produkując ponad 20 tys. ton cukru rocznie.
Cukrownia Malbork po 1989 r.
W latach 90-tych przeprowadzono modernizację zakładu. Oddano do eksploatacji nowy piec wapienny, wapniarnię, zamontowano automatyczne wagopakowaczki, linię brykietowania wysłodków, udoskonalono proces gotowania cukrzycy oraz zmodernizowano gospodarkę wodno-ściekową. W tym czasie następował powolny spadek zatrudnienia. W 1991 r. zatrudnionych było 430 pracowników stałych i 832 kampanijnych, natomiast w 1999 r. w cukrowni pracowało 294 pracowników stałych i 472 kampanijnych. Produkcja cukru w latach 90-tych wynosiła około 35 tys. ton rocznie, natomiast w kampanii 2001/2002 wyprodukowano zaledwie 24.3 tys. ton cukru.
W 2002 r. Cukrownia weszła w skład Krajowej Spółki Cukrowej S.A. i przeszła restrukturyzację. Od 2007 r. rozpoczął się okres intensywnych remontów i dużych inwestycji. Zmodernizowano oczyszczalnię ścieków, unowocześniono i rozbudowano produktownię poprzez zamontowanie nowego układu warników i wirówek. Wybudowano nową stację filtracji oraz bardzo wydajną stację mycia i podawania buraków. Został zamontowany nowoczesny robot układający worki z cukrem.
Od 2007 r. prowadzono liczne wielomilionowe inwestycje. Przeniesiono wiele urządzeń z innych zamkniętych cukrowni (Nowy Staw, Pruszcz Gdański), zwiększono moce przerobowe, a w kampanii 2007/2008 produkcja osiągnęła poziom 66.5 tys. ton, zaś w kampanii 2014/2015 po raz pierwszy w historii przekroczyła 100 tys. ton. Przeprowadzone inwestycje zdecydowanie ograniczyły koszt produkcji, m.in. zużycia ciepła, które w 2009 r. wynosiło ponad 370 kWh na tonę buraków, a 10 lat później 237 kWh. Bum inwestycyjny w Malborku praktycznie trwa nieprzerwanie od 12 lat, a jego ukoronowaniem jest potężna wielomilionowa inwestycja w energetykę zakładową polegająca na modernizacji- budowie nowoczesnych kotłów i nowego turbozespołu.
Cukrownia Malbork dziś
Cukrownia Malbork to nowoczesny zakład, który obecnie osiąga przeroby buraków przekraczając 7.5 tys. t. na dobę. W 139 kampanii cukrowniczej 2019/2020 wyprodukowano ponad 109.4 tys. ton cukru, zatrudniając nieco poniżej 170 osób i współpracując z 840 Plantatorami. Średni plon buraków w rejonie kontraktacyjnym Cukrowni Malbork wynosi rok rocznie to ponad 75 ton/ha. Cukrownia realizuje obecnie bardzo szerokie inwestycje w gospodarkę cieplną i krystalizację cukru. Głównym celem jest obniżenie zużycia ciepła do poziomu 180 kWh na tonę surowca oraz osiągnięcie przerobu dobowego na poziomie 8 tys. ton. Cukrownia zmierza do uzyskania przerobu 900 tys. ton buraków za kampanię i produkcji cukru na poziomie 140 tys. ton.
Malborska cukrownia w swej historii miała wiele wzlotów i upadków, zdarzały się sytuacje zgoła bez wyjścia, lecz zaangażowany profesjonalny zespół otwarty na rozwiązywanie problemów przy dużym wsparciu plantatorów i współpracowników zawsze znajdował rozwiązanie dla danej sytuacji. Dzisiaj przyszłość cukrowni jest stabilna i pewna. Cukrownia staje się bardzo nowoczesnym zautomatyzowanym zakładem współpracującą z grupą jednych z najlepszych plantatorów w Polsce, o czym świadczą osiągane wyniki jaki i na polu tak i w produkcji.
Garść ciekawostek
- Cukrownia Malbork istnieje od 1880 r.;
- Cukrownia jest zasilana w wodę przez wybudowany przez Krzyżaków w latach 1280-1320 kanał, zwany dziś Kanałem Juranda, który wypływa z jeziora Dzierzgoń i liczy 29,3 km. Dawniej woda z kanału napędzała umiejscowione wzdłuż jego brzegów młyny. W początkowym okresie istnienia Cukrowni buraki cukrowe dostarczane były barkami rzecznymi oraz wagonikami wąskotorówki;
- Najstarszym urządzeniem pracującym w Cukrowni Malbork jest piec suszarni wysłodków z 1938 roku;
- Po zakończeniu II wojny światowej wyposażenie cukrowni zostało zdemontowane przez Rosjan i załadowane na wagony. Polski wojskowy komendant miasta odkupił ją od Rosjan za beczkę bimbru;
- W kampanii 2014/2015, Cukrownia Malbork po raz pierwszy w swej historii wyprodukowała ponad 100 tys. ton cukru;
- Dyrektorami w ostatnich latach w cukrowni byli:
1955-1956 Wacław Matynia
1956-1966 Romuald Janiszewski
1966-1976 Wacław Gostański
1976-2000 Edward Żabierek
1999-2009 Bogusław Raczyński
- Od listopada 2009 roku Dyrektorem Cukrowni Malbork jest Mariusz Kaźmierczak, który swoją przygodę z cukrownictwem rozpoczął w 1997 r.
Opr. W. Mocny/Krajowa Grupa Spożywcza S.A. „Oddział Cukrownia Malbork”
Fot. starymalbork.pl/Biblioteka w Elblągu
